Western Armenian – Թուրքիա Կ՛արգիլէ Երկիր Մուտքը Այն Օտարերկրացիներուն, Որոնք Կը Քննադատեն Նախագահ Էրտողանը
Յարութ Սասունեան
«Քալիֆորնիա Քուրիըր»
Թուրքիոյ կառավարութիւնը՝ բռնապետ ղեկավար Ռեչեփ Թայիփ Էրտողանի գլխաւորութեամբ, արգիլած է մուտքը՝ 150 երկիրներէ աւելի քան 100 հազար օտարերկրացիներու, որոնց շարքին՝ լրագրողներ եւ ակադեմիկոսներ, միայն այն պատճառով, որ անոնք քննադատական տեսակէտներ արտայայտած են կառավարութեան մասին։
Ասիկա ժողովրդավարութեան ամէնէն հիմնական սկզբունքի` խօսքի ազատութեան խախտում է: Նաեւ՝ ՆԱԹՕ-ի եւ Եւրոպական խորհուրդի Թուրքիոյ անդամակցութեան չափանիշներու խախտում է, որ հիմնուած է «ժողովրդավարութեան, մարդու իրաւունքներու եւ օրէնքի գերակայութեան ընդհանուր արժէքներու վրայ»:
Այսուամենայնիւ, ո՛չ ՆԱԹՕ-ն, ո՛չ ալ Եւրոպական խորհուրդը կը քննադատեն Թուրքիան՝ իրենց վեհ սկզբունքներուն բազմաթիւ եւ երկարատեւ խախտումներուն համար: Նոյնիսկ այն ատեն, երբ Մարդկային Իրաւունքներու Եւրոպական դատարանը, որ Եւրոպական խորհուրդի մէկ մասն է, կ՛որոշէ, որ Թուրքիան մեղաւոր է նման իրաւունքներու խախտման մէջ, Թուրքիոյ կառավարութիւնը պարզապէս կ՛անտեսէ Դատարանի վճիռը եւ կը մերժէ վճարել սահմանուած դրամական տուգանքը, թէեւ անոր վճիռին ենթարկուիլը պարտադիր է բոլոր անդամներուն համար։
Շուէտ բնակող թուրք հետաքննող լրագրող Ապտուլլահ Պոզքուրթ բացայայտած է թրքական արգելքը Nordic Monitor-ի՝ «Թուրքիոյ գաղտնի սեւ ցուցակը կը թիրախաւորէ օտարերկրացի քննադատները մուտքի արգելքներով եւ արտաքսումներով» խորագիրը կրող յօդուածին մէջ։
Թուրքիոյ կառավարութեան գաղտնի տուեալներու ցուցատախտակին վրայ արգիլուած օտարերկրացիները կը նշուին G ծածկագրով, որուն կը յաջորդեն երկնիշ թիւեր՝ նկարագրելով այն յստակ պատճառները, որոնք կը սահմանափակեն այդ մարդոց երկիր մուտքը։
«G-87 սահմանափակման ծածկագիրը, թերեւս, օտարերկրացիներու համար ամէնէն յաճախակի օգտագործուող նշումն է, որ կը նշանակէ, թէ այս ծածկագիրով պիտակաւորուած անհատը սպառնալիք կը նկատուի հանրային ընդհանուր անվտանգութեան համար: Նման դասակարգում մը հիմնաւորող ենթադրեալ ապացոյցները յաճախ կը բխին հետախուզական աղբիւրներէ կամ ռիսքային խումբի մը կողմէ, որ պատասխանատու է օդակայաններ կամ սահմանային անցման կէտեր հասնող ճամբորդները զննելու գործով», կը պարզաբանէ Պոզքուրթ:
Անտեղեակ օտարերկրացիները իրենց արգելքին մասին կը գիտնան միայն թրքական օդակայան ժամանելէ ետք։ Անոնցմէ քանի մը հոգիին կ՛արգիլեն մուտք գործել, իսկ միւսները՝ կը ձերբակալեն: Անոնց դէմ արգելքի պատճառը կրնայ ըլլալ նոյնքան անմեղ, որքան ընկերային ցանցերու վրայ հաղորդագրութիւն տեղադրելը կամ զայն հաւնիլը: Սահմանափակող միջոցները կը խախտեն ոչ միայն այդ մարդոց իրաւունքները, այլ նաեւ Թուրքիոյ սահմանադրութիւնը, քանի որ նման արգելքներ թոյլատրող օրէնքներ ընդունուած չեն:
Օտարերկրացիներու մասին տեղեկութիւնը կը հաւաքուի անվտանգութեան գլխաւոր տնօրէնութեան (Emniyet) եւ Ազգային հետախուզական կազմակերպութեան (MIT), կամ արտերկրի Թուրքիոյ դեսպանատուներու դիւանագէտներու կողմէ, որոնք կը վերահսկեն բոլոր անոնք, որոնք քննադատական մեկնաբանութիւններ կ՛ընեն Էրտողանի կառավարութեան մասին: Իրավիճակը աւելի կը բարդանայ, երբ այդ օտարերկրացիներէն ոմանք կ՛անուանուին ահաբեկիչներ, առանց որեւէ ապացոյցի, պարզապէս Թուրքիան քննադատելնուն համար:
2019ին, ներքին գործերու նախկին նախարար Սուլէյման Սոյլու հրապարակաւ նախզգուշացուց. «Եւրոպայի մէջ, յատկապէս Գերմանիա, կան մարդիկ, որոնք կը մասնակցին ահաբեկչական կազմակերպութիւններու հանդիպումներուն, ապա կու գան Անթալիա, Պոտրում եւ Մուկլա (առողջարանային քաղաքներ), հանգստանալու համար։ Մենք նախզգուշական միջոցներու ձեռնարկած ենք…: Թող գան, տեսնենք, արդեօք կրնա՞ն դիւրութեամբ մուտք գործել (երկիր): Այդքան ալ դիւրին չէ: Մենք կը ձերբակալենք զանոնք եւ եւ ետ կը ղրկենք»:
Հակասականօրէն, Էրտողանի կառավարութիւնը դիւրացուցած է «Իսլամական պետութեան» անդամ իսկական ահաբեկիչներու մուտքը՝ Թուրքիա: Պոզքուրթ կ՛աւելցնէ, որ «2012ին, Էրտողան անձամբ օգնած է Ալ-Քայիտայի երբեմնի հովանաւորին մուտք գործել Թուրքիա՝ հակառակ ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան խորհրդի կողմէ անոր դէմ սահմանուած արգելքին եւ քանի մը անգամ գաղտնի տեսակցած է անոր հետ, Սթամպուլի եւ Անգարայի մէջ»:
Երբեմն թրքական կառավարութիւնը կը ձերբակալէ ամբողջովին անմեղ օտարերկրացի այցելու մը՝ ուրիշ երկրէ մը քաղաքական օգուտներ կորզելու կամ բանտարկեալներ փոխանակելու նպատակով։ Թրքական նմանօրինակ շանթաժ մը տեղի ունեցաւ, երբ նախագահ Էրտողան հրամայեց ձերբակալել ամերիկացի հոգեւորական Էնտրիւ Պրանսընը եւ առաջարկեց զայն փոխանակել մահմետական հոգեւորական Ֆեթուլլահ Կիւլենի հետ, որ Թուրքիայէն ԱՄՆ փախած էր՝ Էրտողանի դէմ յեղաշրջում կազմակերպելու կեղծ մեղադրանքներու ենթարկուելէ ետք։ Նախագահ Թրամփ մերժեց Կիւլենը փոխանակել Պրանսընի հետ եւ Թուրքիոյ դէմ սահմանեց պատժամիջոցներ։ Երկու տարի բանտ մնալէ ետք, հոգեւորական Պրանսըն վերջապէս ազատ արձակուեցաւ եւ իրեն թոյլ տրուեցաւ վերադառնալ ԱՄՆ։
Թուրքիոյ կառավարութեան սեւ ցուցակին վրայ յայտնուած մարդոց ընդարձակ ցուցակը շահութաբեր առեւտուր դարձած է իրաւաբանական որոշ ընկերութիւններու համար, որոնք մասնագիտացած են պաշտպանելու մէջ իրաւունքները անոնց, որոնց երկիր մուտքը արգիլուած է։ Երբեմն, նոյնիսկ երբ դատարանները յանձնարարած են կառավարութեան՝ հանել անձի մը անունը սեւ ցուցակէն, թրքական կառավարութիւնը մերժած է ընել այդ՝ պնդելով, որ նշեալ անձին ապացոյցները չեն կրնար ներկայացուիլ դատարանին մէջ, որովհետեւ անոնք պետական գաղտնիք կը նկատուին:
Եզրափակելով իր յօդուածը՝ Պոզքուրթ կը գրէ. «Սեւ ցուցակը Էրտողանի կառավարութեան գործիքակազմին մէջ կը ծառայէ իբրեւ գործիք՝ քննադատներու, մասնաւորաբար օտարերկրացի լրագրողներու, գործիչներու եւ իրաւապաշտպաններու դէմ ի գործ դրուած վախազդու արշաւը շարունակելու համար: Արգիլելով մուտքը կամ յանկարծակի արտաքսումներ իրականացնելով, կառավարութիւնը օգտագործած է սեւ ցուցակը՝ սահմանափակելու համար օտարերկրացի լրագրողներու լրագրողական գործունէութիւնը: Վերջին տասնամեակին, օտարերկրացի բազմաթիւ լրագրողներ վնասուած են այս կիրարկումէն՝ իրենց անունները ցուցակին վրայ աւելցած տեսնելու հետեւանքներուն բախելով: Կը թուի, թէ Էրտողանի կառավարութեան պատժիչ իշխանութիւնը պիտի շարունակէ սեւ ցուցակը պահպանել մօտիկ ապագային եւս»։
Այս հարցին պարզ լուծումը այն է, որ օտարերկրացիները պէտք չէ մեկնին Թուրքիա՝ որպէսզի իրենք զիրենք պաշտպանած ըլլան հետապնդումէ, արտաքսումէ կամ ձերբակալութենէ: Թուրքիա երթալէն հրաժարիլը մեծ հարուած կը հասցնէ երկրին, որովհետեւ ամէն տարի միլիոնաւոր զբօսաշրջիկներ Թուրքիա կ՛այցելեն՝ տասնեակ միլիառաւոր տոլարներ ներարկելով Թուրքիոյ սնանկացած տնտեսութեան մէջ:
Արեւելահայերէնի թարգմանեց՝ Ռուզաննա Աւագեան
Արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Սեդա Գրիգորեան
